Lessen uit Canada

Het lot van de Canadezen is om altijd in de schaduw te leven van hun grotere, machtigere zuiderburen. Het was dus niet meer dan logisch dat de Canadese federale verkiezingen van afgelopen dinsdag aan het zicht onttrokken waren door berichtgeving over de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Dat is een spijtige zaak, want de Nederlandse politieke klasse heeft genoeg te leren van de Canadese ervaring.

Canada is namelijk het geboorteland van de Nieuwe Politiek. Halverwege de jaren tachtig kwamen partijloze activisten en ontevreden leden van de centrumrechtse Progressive Conservatives bijeen om te vergaderen over mogelijkheden om het verstarde partijsysteem te doorbreken. Uit dat initiatief werd uiteindelijk de Reform Party geboren. Reform maakte dezelfde strategische fouten als de LPF in ons land door niet expliciet voor rechts te kiezen en door al bij voorbaat een grens te stellen aan de levensvatbaarheid van de eigen beweging. Men wilde de zaak eens goed opschudden, de eigen prioriteiten verwezenlijken (vooral staatsrechtelijke hervorming) en er vervolgens weer mee ophouden. In de korte tijd dat de partij bestond, zou de Reform Party wel een dramatisch effect hebben op de politieke verhoudingen in het land. De Progressive Conservatives wisten zich geen houding te geven ten opzichte van de Nieuwe Politiek, met fatale gevolgen. In de federale verkiezingen van 1993 werd de PC vrijwel geheel van de kaart geveegd. Van de 169 parlementszetels bleven er slechts twee (!) over – de meest dramatische verkiezingsuitslag uit de recente Westerse politieke geschiedenis.

De populistische revolte had op korte termijn vooral tot rokende rechtse puinhopen geleid. De linkse Liberal Party (de Canadese PvdA), al sinds mensenheugnis dominant in Canada, leek zich te mogen opmaken voor een volgende eeuw van politieke dominantie. Dat het uiteindelijk in het eerste decennium van de nieuwe eeuw anders is gelopen, is vooral te danken aan Stephen Harper, de leider van de nieuw opgerichte Conservative Party of Canada en nu voor de tweede keer op rij de premier van een centrumrechts minderheidskabinet. Onder zijn leiding voert de CPC, geboren uit een fusie van de restanten van de PC en Reform, campagne met een mengeling van traditionele rechtse standpunten (lagere belastingen, sterke defensie) en nieuwe electorale strategieën die de partij in staat stellen in te breken in het grootstedelijke electoraat dat voorheen traditioneel links stemde. Het is in het stemhokje nu al voor de tweede keer op rij een winnende formule gebleken.

Na afgelopen dinsdag is het niet rechts maar links dat voor een groot probleem staat. De linkse aanhang is versplinterd over drie partijen, die samen geen vuist weten te maken tegen het rechtse minderheidskabinet. De Liberals zijn net als de PvdA een partij in verval. De Groenen zijn net als hier te klein om een factor van belang te zijn. En de NDP, een soort fusie van SP en ChristenUnie, is niet sterk genoeg om de leiding over te nemen. De nabije toekomst lijkt dan ook een van rechtse minderheidskabinetten.

Rechtse versplintering gevolgd door nieuwe rechtse blokvorming. Linkse verdeeldheid. En uiteindelijk rechtse minderheidskabinetten. Zoals gezegd, voor onze Haagse politieke klasse geeft de Canadese praktijk volop stof tot nadenken.

Deze column verscheen op zaterdag 18 oktober j.l. in De Telegraaf