Gevaren van een nieuwe New Deal

Wie het heden wil begrijpen, moet het verleden bestuderen. De beleidsmakers van de G7 die dit weekeinde in Washington bijeenkomen, kijken dan ook terecht naar de jaren dertig om te zien hoe een nieuwe Grote Depressie vermeden kan worden. De maatregelen van de afgelopen weken zijn wat dat betreft overigens slechts een eerste stap. Ze zijn er vooral op gericht een diepe recessie zoals die van de vroege jaren dertig te voorkomen. Uit misplaatste gehechtheid aan de goudstandaard schroefden centrale banken destijds de rente omhoog, zodat krediet nog schaarser werd. In plaats van de belangrijkste banken met tijdelijke injecties van overheidskapitaal overeind te houden, werd de financiële sector aan zijn lot overgelaten, zodat in Amerika de helft van alle banken failliet ging. In plaats van de haperende wereldeconomie via vrijhandel een oppepper te geven, stortten regeringen wereldwijd hun economieën in het verderf door een reeks van protectionistische maatregelen. In twee jaar tijd daalde de wereldwijde handel daardoor met ruim zestig procent.

Het is goed dat beleidsmakers vandaag er alles aan doen om deze fouten te vermijden. Toch is daarmee de klus nog niet geklaard. Wat de diepe recessie van de vroege jaren dertig uiteindelijk tot een decenniumlange Grote Depressie maakte, waren niet deze fouten maar de onder het presidentschap van Franlin D. Roosevelt genomen beleidsmaatregelen van de New Deal. De mythe van de New Deal is dat Amerika uit het dal werd geholpen met behulp van een reeks van overheidsinterventies die de ‘systeemfouten’ van het kapitalisme ongedaan maakten. De werkelijkheid was anders. Wie wil weten waarom, moet het boek The Forgotten Man van de Amerikaanse historica Amity Shlaes ter hand nemen. Zoals zij uitlegt, zorgde de New Deal er in feite voor dat de crisis in Amerika veel langer duurde dan in landen die wel gewoon de vrije markt ongemoeid lieten. Een netwerk van nieuwe regelgeving knevelde de Amerikaanse bedrijvigheid. Verlieslijdende grote overheidsprojecten drukten winstgevende private initatieven uit de markt. Ze werden bovendien gefinancierd met belastingverhogingen die bedrijven en consumenten van broodnodig kapitaal beroofden. De introductie van federale bijstandsregelingen en een minimum loon leidden tot vernietiging van werkgelegenheid voor laaggeschoolden en daarmee tot langdurige hoge werkloosheid.

Terwijl in veel westerse landen de industriële produktie snel weer opveerde, zou de Amerikaanse economie tot aan het eind van de jaren dertig blijven kwakkelen. In januari 1940 bedroeg de werkloosheid nog altijd bijna 15 procent – evenveel als op het dieptepunt van de crisis in 1930. In diezelfde maand stond de Dow Jones nog steeds op hetzelfde niveau als aan het eind van de grote beurskrach van 1929. Roosevelts rampzalige economische experiment zou uiteindelijk worden gered door Pearl Harbor.

Laten we hopen dat dezelfde beleidsmakers die er nu de geschiedenisboeken op naslaan om te zien hoe ze de financiële crisis moeten aanpakken ook het boek van Shlaes zullen lezen. Ze kunnen ervan leren wat ze in de fase hierna moeten doen, en vooral: wat ze niet moeten doen. Iedere regering die er toch voor kiest het pad van Roosevelt te volgen, vergroot het risico op een nieuwe Grote Depressie.

Deze column verscheen op zaterdag 11 oktober j.l. in De Telegraaf